Alternacje w języku polskim

Alternacja to wymiana spółgłosek lub samogłesek w temacie wyrazu. Jeśli uczysz się języka polskiego już od jakiegoś czasu, to zjawisko alternacji jest Ci już pewnie dobrze znane. Jeśli dopiero zaczynasz - spotkasz się z nim już niemal na samym początku nauki.

Rozróżniamy dwa główne typy alternacji: alternacje spółgłoskowe (wymiany spółgłosek) i alternacje samogłoskowe (czyli wymiany samogłosek, najczęściej a, e, o).  

Z alternacjami spotkacie się podczas nauki niemal każdej kategorii gramatycznej. Znajdziecie je w odmianie czasownika (w koniugacji), w odmianie rzeczownika (w deklinacji), w tworzeniu form wyższych i najwyższych przymiotników i przysłówków, w przymiotnikach odrzeczownikowych, itd. Przyjrzyjmy się zatem najczęstszym typom alternacji i ich przykładom.

1. Alternacje w odmianie czasownika

Na początku swojej przygody z językiem polskim poznaliście regularną odmianę czasowników. Znacie końcówki, które dodajemy do tematu czasownika, by powiedzieć, że ktoś coś robi. (Ja) Czytam książkę. (Ty) Czytasz książkę. Oni czytają książkę. Tu w temacie czasownika nic się nie zmienia. Temat czyta- pojawia się w odmianie przez wszystkie osoby i się nie zmienia.

Ale wkrótce potem uczycie się, jak zaprosić swojego polskiego kolegę / polską koleżankę do kina i mówicie: Idę do kina na ten nowy film Agnieszki Holland. Idziesz ze mną? Formy czasownika iść pojawiają się już na poziomie A1 i to zazwyczaj na jednej z pierwszych lekcji. I na Wasze nieszczęście - jest to czasownik nieregularny, czyli jego odmiany musicie nauczyć się na pamięć. Jestem pewna, że już ją świetnie znacie, ale spójrzmy jeszcze raz.

Nie dość, że wszystkie formy różnią się od bezokolicznika, to jeszcze temat pierwszej osoby liczby pojedynczej i trzeciej osoby liczby mnogiej różni się od tematu pozostałych czterech form! Co tu się wydarzyło? Macie tutaj do czynienia ze zjawiskiem alternacji, czyli wymiany spółgłoski / spółgłosek. Jak za chwilę zauważycie, zjawisko alternacji zachodzi najczęściej wtedy, kiedy jakaś spółgłoska napotyka samogłoskę e w końcówce osobowej (jak w naszym przykładzie idę : idzi-esz).

Do najczęstszych alternacji spółgłoskowych, oprócz wymienionej powyżej wymiany d : dzi, należą wymiany następujących głosek:

Przykład: Nie mogę otworzyć tej butelki. Czy możesz mi pomóc?

Przykład:

Przykład:

Przykład:

Przykład:

W odmianie czasowników spotkacie również wymiany samogłosek, które mogliście zaobserwować już powyżej (w odmianie czasowników nieść i brać). Jest to wymiana a:e, ą:ę, o:e, ó:o.

Alternacja a : e

Świetnym przykładem tej alternacji jest odmiana czasowników zakończonych na -eć w czasie przeszłym. Jako przykład weźmy czasownik mieć.

Spójrzcie na regularność tej alternacji wśród czasowników takich jak chcieć, rozumieć, słyszeć, umieć, wiedzieć, woleć.

Wymiana a : e jest tu bardzo regularna i następuje zawsze w pierwszej osobie liczby mnogiej rodzaju męskoosobowego (czyli wtedy, kiedy mówimy o grupie mężczyzn).

Alternacja o : e i o : ó

Pozostałe alternacje, jakie zachodzą w czasie przeszłym, to wymiana o : ó (ona mogła ale on mógł) oraz alternacja o : e ( ona niosła ale on niósł).Na marginesie dodam, że dmiana czasownika nieść jest bardzo ciekawa i warto się z nią zapoznać w całości.

2. Alternacje w odmianie rzeczowników

Zdecydowanym królem alternacji w odmianie rzeczowników jest miejscownik liczby mnogiej. Jesteśmy z Polski ale Mieszkamy w Polsce. Lubimy szkołę ale Jesteśmy w szkole. Mamy rower ale Jeździmy na rowerze. Jesli końcówką, którą dodajemy jest -e, to mamy niemal pewne jak w banku, że wcześniejsza spółgłoska ulegnie jakieś zmianie. 

2.1 Wymiana spółgłosek twardych na miękkie przed -e (czyli dodanie i - dotyczy wszystkich trzech rodzajów)

Spółgłoski p, b, f, w, m, n, s, z zmieniają się w spółgłoski miękkie, czyli takie, po których dodajemy -i. 

Przykład:

Materiały do pobrania

Czytanie

Poziom A1

Poziom A2

Gramatyka

Poziom A1

Poziom A2

Lekcje

Poziom A1

kontakt@ilovepolish.pl

O mnie

I love Polish - materiały do nauki języka polskiego jako obcego