POLSKIE PRZYPADKI - PODSTAWOWE INFORMACJE
W języku polskim jest 7 przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, miejscownik i wołacz. Każdego z nich używamy w innych sytuacjach i kontekstach gramatycznych.
Przez przypadki odmieniają się rzeczowniki, przymiotniki, zaimki oraz liczebniki.
MIANOWNIK
Mianownik to forma podstawowa wyrazu. Tę formę znajdziesz w słownikach.
Poniżej kilka przykładów form mianownika w liczbie pojedynczej i w liczbie mnogiej wraz z zaimkami.
Pamiętaj, że niektóre rzeczowniki w liczbie mnogiej mają trudniejsze, nieregularne formy.
DOPEŁNIACZ
Kiedy używamy form dopełniacza?
1) W negacji biernika (nie lubię, nie znam, nie mam, itp.)
Nie lubię gramatyki.
Nie znam tego aktora, grał w jakimś znanym filmie?
Nie mam brata ani siostry.
2) Kiedy mówimy, czyje coś jest
To okulary dziadka Franciszka.
Czy to dom twoich rodziców?
3) Kiedy mówimy, że czegos nie ma
Muszę iść do sklepu, bo nie ma ani masła ani chleba.
4) Kiedy mówimy, ile czegoś jest
Dwie butelki wody mineralnej i trzy kartony soku.
5) Kiedy podajemy daty
Magdalena urodziła się dwunastego kwietnia dwa tysiące drugiego roku.
6) Po niektórych czasownikach (np. bać się, uczyć się, szukać, brakować)
Uczymy się języka polskiego.
Zwykle w samochodzie słucham muzyki.
Moja córka boi się pajaków.
Ciągle brakuje mi czasu.
7) Po rzeczownikach
8) Po przyimkach do, bez, z (w konstrukcji z + materiał)
Dzwoniłam do ciebie, ale nie odebrałaś.
Piję mocną czarną kawę, bez mleka i bez cukru.
To pierścionek ze srebra czy ze złota?
CELOWNIK
Kiedy używamy celownika?
1) Po niektórych czasownikach w konstrukcjach:
dawać (coś komuś), dziękować (komuś za coś), kupować (coś komuś), mówić (coś komuś), obiecywać (coś komuś), oddawać (coś komuś), opowiadać (coś komuś), pokazywać (coś komuś), pomagać (komuś w czymś), pozwalać (komuś na coś), pożyczać (coś komuś), przeszkadzać (komuś w czyms), życzyć (czegoś komuś)
Pożyczyłem Michałowi sto złotych.
Powiedziałem Agnieszce, że ładnie wygląda.
Kupiłem rodzicom bilet do teatru.
Życzę Ci wszystkiego najlepszego.
2) Po przyimkach dzięki, przeciw (przeciwko), wbrew, ku
Dzięki Tomkowi nauczyłam się prowadzić samochód.
Wbrew rodzicom wyporowadziłem się z domu do innego miasta.
BIERNIK
1) Po czasownikach:
czytać, jeść, kupować, lubić, mieć, oglądać, pić, prosić, studiować, znać, spotykać, kochać, uwielbiać, brać, zamawiać, zwiedzać
Znam Annę od niemal dwudziestu lat.
Zwykle piję wodę mineralną.
Wczoraj w centrum handlowym spotkaliśmy Adama.
2a) Po przyimku o w konstrukcjach:
pytać o, martwić się o, dbać o
Studenci pytają o datę egzaminu.
Martwię się o mojego psa, jest apatyczny i nie chce jeść.
Każda matka dba o swoje dzieci najlepiej jak umie.
2b) Po przyimku na w konstrukcjach
mieć ochotę na, czekać na, zgadzać się na
Masz ochotę na kawę lub herbatę?
Czekaliśmy na autobus ponad dwie godziny.
Zawsze zgadzasz się na wszystkie jego propozycje.
2c) Po przymku nad w konstrukcjach:
iść/jechać nad
W sierpniu jedziemy nad Morze Bałtyckie, a we wrześniu nad Jezioro Rożnowskie.
2d) Po przyimku przez
Nie należy przechodzić przez ulicę na czerwonym świetle.
Telefon został wynaleziony przez Aleksandra Grahama Bella.
NARZĘDNIK
Kiedy używamy narzędnika?
1) Kiedy przedstawiamy siebie lub kogoś, np. opisujemy wygląd, cechy charakteru, zawód lub narodowość (po czasowniku być)
John jest Anglikiem.
Anna jest ambitną studentką.
Robert jest świetnym lekarzem.
Mój wujek jest bardzo wysokim mężczyzną.
2) Kiedy mówimy o zainteresowaniach (po czasowniku interesować się)
Interesuję się współczesnym kinem.
Mój syn interesuje się samochodami.
Kiedy byłem młodszy, interesowałem się modą.
3) Kiedy mówimy o środkach transportu (po czasownikach ruchu jechać, lecieć, płynąć, itd.)
Do pracy jeżdżę metrem.
Na wakacje jeździmy zwykle pociągiem.
Nie lubię latać samolotem.
4) Kiedy mówimy o narzędziach (czym lub za pomocą czego wykonujemy jakąś czynność)
W zeszycie ćwiczeń zawsze piszę ołówkiem.
Nie umiem jeść pałeczkami.
Chcesz malować farbami czy kredkami?
5) Po niektórych czasownikach (np. opiekować się, zajmować się, zostać, kierować)
Babcia opiekuje się wnukami.
W weekendy zajmuję się dziećmi.
Jeśli masz prawo jazdy kategorii B, to możesz kierować samochodami osobowymi lub małymi pojazdami dostawczymi.
6) Po przyimku z w konstrukcji z kimś, z czymś
Mieszkam z rodzicami w Warszawie.
Zwykle na śniadanie jem kanapkę z masłem i serem żółtym.
Proszę piwo z sokiem imbirowym.
6b) Po przyimkach między, nad, pod, przed, za
Biurko stoi między oknami.
Obraz wisi nad łóżkiem.
Przed domem jest duży ogród.
Nie przepadam za słodyczami.
MIEJSCOWNIK
1) Po czasownikach:
marzyć o (czymś), mówić (o czymś), myśleć (o czymś), opowiadać (o czymś), pamiętać (o czymś), rozmawiać (o czymś)
Jestem bardzo zmęczona, marzę o wakacjach.
Ciągle opowiadasz o Ance, chyba się zakochałeś.
Przepraszam, że nie pamietałem o twoich urodzinach.
2) Po przyimkach na, w, po, przy, o
Klucze leżą na stole w pokoju.
Mieszkam w Warszawie od dwóch lat.
Po wakacjach rozpoczynam studia magisterskie.
Stół stoi przy ścianie w salonie.
WOŁACZ
Kiedy używamy wołacza?
1) Kiedy zwracamy się do kogoś bezpośrednio
Marku, Kasiu, ciociu, mamo
2) W listach i e-mailach
Droga Moniko, Drogi Wojtku
ĆWICZENIA
1. Czasownik jechać (narzędnik, dopełniacz)
ZOBACZ TEŻ:
Do czytania: Odmiana rzeczowników: kłopotliwa i nietypowa (polszczyzna.pl)
Do oglądania: Odmiana trudnych rzeczowników (CJKP UMCS
Gramatyka. Polskie przypadki
Czytanie
Poziom A1
Poziom A2
Poziom A1
kontakt@ilovepolish.pl